به عقیده بسیاری از صاحبنطران و اندیشمندان حوزه مسائل اجتماعی، تعارض و دوگانگی ارزشی یکی از مهمترین عوامل خودکشی و سوق یافتن فردی که در این موقعیت قرارگرفته، است.
در این موقعیت فرد، امید خود را از دست یافتن به آرزوها، خواستهها و انتظاراتش را در تطابق با واقعیتهای موجود ازدسترفته میبیند و قدرت تصمیمگیری از وی به دلیل اختلال در پیشزمینههای فکری، فرهنگی و اجتماعی گرفته میشود و موجب سقوط فرد به وادی احساس ناکامی و بیمعنایی زندگی میشود و به زندگی خود در یک تصمیم آنی پایان میدهد.
«آلفرد آدلر» اندیشمند اتریشی بر این نظر است که فرد اگر نتواند تخیلات و انتظارات خود را در جامعه با واقعیتهای موجود تطابق دهد دچار بیماری «رواننژندی» میشود و در خیالپردازیهای خود غوطهورمی شود و ناکامی فرد در کسب پایگاه اجتماعی مناسب و یا شکست عاطفی موجب خودزنی و یا پایان دادن اختیاری به زندگی خود میشود.
«امیل دورکیم» جامعهشناس فرانسوی بر این عقیده است که فرد در هیاهوی بحرانهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ناتوان از درک درست زندگی میشود و فرد در این شرایط بحران با توجه به موقعیتی که دارد، دچار تعارض فرهنگی و یا فکری میشود و دست به خودکشی میزند که این عقیده بیشتر جنبه تأثیرات اجتماعی در امر ناپسند خودکشی را مطرح میکند.
«امانالله قرایی مقدم» جامعهشناس مطرح کشور نیز بر این باور است که خودکشی یک پدیده چندوجهی است و هرچند نمیتوان نقش فرد را در تصمیمگیری به خودکشی انکار کرد اما محیط اجتماعی و مسائل پیرامونی بیشترین تأثیر را در این پدیده می تواند داشته باشد.
خبر خودکشی دو جوان در شهرستان چرداول طی روزهای اخیر در رسانههای گروهی و فضای مجازی منتشرشده است که البته تنها موردهای خودکشی در طی ماههای اخیر در استان ایلام نبوده است و همین امر نیز بایستی موجبات نگرانی دستاندرکاران حوزههای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را فراهم کند چراکه این سه حوزه بیشترین نقش و تأثیر را در ایجاد تعارض و دوگانگی ارزشی میان فرد و جامعه را بر عهدهدارند.
شرایط بد اقتصادی در جامعه، شیوع ویروس کرونا، تعطیلی و یا کاهش فعالیت بسیاری از صنوف و بیکاری برخی از افراد و خانوارها در اثر شیوع کرونا، کاهش میزان تعاملات فرد با جامعه، مشکلات اقتصادی فردی، گرانیهای افسارگسیخته و کاهش حمایتهای مالی خانوار از فرزندان در دستیابی به امکانات و انتظارات، کاهش پیوندهای اجتماعی و همچنین تعطیلی مراکز تفریحی و کاهش نشاط اجتماعی در اثر تعطیلی بسیاری از مراکز فرهنگی و تفریحی در راستای رعایت پروتکلهای بهداشتی و شیوع ویروس کرونا و در نهایت افزایش آمار بیکاری و خانهنشین شدن افراد خانوار و ایجاد تنشهای درون خانوادگی را میتوان بهطور خلاصه ازجمله عواملی دانست که در حال حاضر جامعه با آن مواجه است و همین عوامل میتواند در ایجاد تعارض و دوگانگی ارزشی فرد و با جامعه بسیار تأثیرگذار باشد.
بیکاری و عدم دستیابی به انتظارات فردی موجب کاهش پیوندهای اجتماعی فرد با دیگر افراد جامعه و خانواده میشود، درنهایت فرد علاوه بر اینکه از جامعه دوری میکند از خود نیز فاصله میگیرد و همین موضوع فرد را در یک بحران و دوگانگی ارزشی قرار میدهد.
بیشک در دین مبین اسلام، فرهنگ ایرانی و اسلامی و دیگر مکاتب دینی خودکشی امری بسیار ناپسند و گناهی بزرگ است اما نباید از اثر علل اجتماعی خودکشی در این امر ناپسند غافل شد و باید این سؤال را جواب داد که چرا فرد دست به خودکشی میزند و بیشترین مسئولیت در برابر این سؤال مشمول مسئولان و دستاندرکاران حوزههای مختلف اجرایی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و مذهبی است.
تردیدی نیست که در شرایط کنونی، بسیاری از خانوارها و اقشار جامعه با مشکلات ریزودرشتی در حوزه معیشت و تأمین خانوار مواجه هستند و شیوع ویروس کرونا نیز این موضوع را شدت و حدت بیشتری بخشیده است، نقش برنامه ریزان و مسئولان در حیطههای مختلف در همین شرایط مشخص میشود که میبایست با درک دقیق و درست از شرایط، در زمینههای حمایتی و کمک معیشتی، فعالیتهای فرهنگی و آموزشی خانوارها، افزایش پیوندهای دینی افراد با بهرهگیری از فضای مجازی، شناسایی موارد و افراد در معرض خطر، افزایش مشاورههای روانشناسانه و روانشناختی در سطح جامعه با استفاده از ظرفیتهای مختلف بهویژه بستر فضای مجازی و … بیش از گذشته تلاش شود.
و البته بسیاری عوامل تأثیرگذار در حوزههای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در حوزه فعالیت تصمیم سازان و برنامه ریزان کلان کشور است اما این امر نافی مسئولیت و تأثیرگذاری تصمیم سازان و مدیران اجرایی حوزه استانی و منطقهای نمیشود و لازم است که با جدیتی موشکافانه و تصمیم سازی درست بر مبنای بهرهگیری ازنظر کارشناسان حوزه مسائل اجتماعی و فرهنگی، بیش از گذشته موضوع خودکشی در استان رصد و پیگیری شود.
امید است که با تمهیدات صحیح، در استانی که ظرفیتهایش را حداقل در حوزه نفت و گاز میتوان با نیمی از کشور عزیزمان ایران اسلامی از حیث کمیت و موقعیت مقایسه کرد، آنگونه که شایسته مردمان نیکنام آلامتو است، باهمت بیشازپیش مسئولان، شاهد چنان توسعهیافتگی و فراهم شدن زمینههای لازم برای اشتغال و معیشت خانوارها باشیم که دیگر واژه خودکشی به گرد فراموشی سپرده شده باشد
